Culture for Breakfast:
Cultuurbedrijf Bergen op Zoom

Over twee weken gaan ook de deuren van het Cultuurbedrijf Bergen op Zoom weer open. We vragen Cees Meijer, directeur, of hij er klaar voor is. Met een stadsmuseum, een Centrum voor de Kunsten en een theater bereikt het Cultuurbedrijf een groot deel van cultuurminnend West-Brabant.

“We zijn al in een vroegtijdig stadium aan de slag gegaan en hebben plannen gemaakt met het vizier op weer opengaan. Dat hoefde ik gelukkig niet alleen te doen. Onze organisatie is dusdanig groot dat ik goede mensen heb die mij daarbij helpen. We hebben alles voorbereid op de richtlijnen die we vanuit de overheid hebben gekregen. Zoals bepaalde materialen die voorhanden moeten zijn, de looprichtingen en het inrichten op een aantal bezoekers/gebruikers per vierkante meter. Nu alleen nog de deuren openzetten.”

Rampenplan

Het Cultuurbedrijf bestaat uit drie volwaardige bedrijven. “Wat voorheen een muziekschool was is nu een Centrum voor de Kunsten, met opleidingen en cursussen in zang, dans, beeldend en theater. Dan hebben we een stadsmuseum, het Markiezenhof met eigenlijk de meest simpele en best hanteerbare richtlijnen. Maar we hebben ook een Theater. Ja dat is vooralsnog een rampenplan. In het theater mogen we 30 personen toelaten, inclusief personeel, dat is niet werkbaar. Dat aantal mogen we in juli ophogen naar 100, en dan nog steeds is het qua sfeer, maar ook financieel niet haalbaar. Daar kun je geen voorstelling op draaien. Naast de drie culturele instellingen hebben we ook nog een commerciële afdeling, horeca, ondersteunend- en kantoorpersoneel. Het is momenteel best een puzzel om dat allemaal te managen.”

In een week digitaal

“Waar ik erg trots op ben is dat de medewerkers voor het Centrum voor de Kunsten binnen een week na de lockdown een compleet digitaal lesprogramma in elkaar hadden gezet. In het verleden werd de boot qua digitaal lesgeven afgehouden, maar nu waren zij de eersten die dat op orde hadden. Een geweldige prestatie. Je merkt alleen wel, nu 1 juni dichterbij komt, dat er meer behoefte is aan menselijk contact. Maar ja, hoe ga je dat inrichten? Muziekles is vaak 1-op-1, maar bespeel je een blaasinstrument dan moet je 4 meter afstand houden. Met zang is dat zelfs 12 meter. Voor de pianolessen moeten alle toetsen na elke les gedesinfecteerd worden. Er gelden diverse regels, dus daar hebben we een uitdaging. Dan merk je dat eenduidige communicatie belangrijk is. Zowel intern gericht als naar cursisten.”

“Maar ja, hoe ga je dat inrichten? Muziekles is vaak 1-op-1, maar bespeel je een blaasinstrument dan moet je 4 meter afstand houden. Met zang is dat zelfs 12 meter.”

Een 1.5 samenleving, toekomstmuziek?

Ensembles, orkesten en koren, hebben voorlopig nog geen toekomst in een 1.5 samenleving. “Ons seniorenorkest telt ruim 40 fanatieke muzikanten, maar ze behoren grotendeels tot de risicogroep. De repetities liggen al 8 weken plat en daarmee ontneem je ze niet alleen hun hobby, maar vooral ook het sociale aspect. Het zingen in een koor of spelen in een ensemble is een sociale activiteit. Ze kijken er naar uit om samen te werken en samen te spelen. Bergen op Zoom beschikt over een heel rijk cultureel veld, met duizenden mensen, met decorbouwers, heel veel vrijwilligers, kunstbeoefenaars en liefhebbers, alles ligt plat. Dat gaat nu zeer doen. Dus elke opening vanuit de overheid grijpen we met beide handen aan, maar veiligheid boven alles.”

“In het theater heb je twee ‘ingangen’: Aan de voorkant het publiek. Aan de achterkant ontvangen we de artiesten, bereiden de technici alles voor, en voel je de  spanning en ontlading voor en na de voorstelling in de artiestenfoyer. Dat ben je allemaal compleet kwijt, dat gaat niet werken met maximaal 30 personen.

“In het theater heb je twee ‘ingangen’: Aan de voorkant het publiek. Die komen eerst bijeen voor een kopje koffie of thee, lopen vervolgens de zaal in, en genieten met 624 mensen van een voorstelling. Na afloop gezellig napraten in de foyer, al dan niet met een drankje erbij. Aan de achterkant ontvangen we de artiesten, bereiden de technici alles voor, en voel je de  spanning en ontlading voor en na de voorstelling in de artiestenfoyer. Dat ben je allemaal compleet kwijt, dat gaat niet werken met maximaal 30 personen. Dat is de makers, de artiesten maar ook de bezoekers van de een op andere dag ontnomen. En iedereen wil verder. Het heeft nog nooit zo hard geblonken, al het extra onderhoud is gepleegd, alle lampjes zijn vervangen. Medewerkers die met passie bezoekers en artiesten ontvangen en begeleiden, dat hele spel waar wij ons senang bij voelen is weggevallen.”

Cultuurminnend Brabant

Dat Cees zich zorgen maakt is goed voor te stellen. Maar Cees kan ook rekenen op de Bergenaar. “Wat we zien in de media en wat in Brabant sterk tot uiting komt is die enorme steun van bezoekers om kunst en cultuur te behouden. Je neemt het ‘for granted’, maar de bijval voor kunst en cultuur is geweldig. De culturele infrastructuur van onze stad is ongekend: We komen voor elkaar op, helpen elkaar daar waar nodig, meer nog dan anders. Intern hebben onze medewerkers heel sterk het gevoel dat ze onderdeel zijn van een groter geheel. Het museum, theater en Centrum voor de Kunsten hebben hun eigen bloedgroep maar hebben nu een gemene deler gevonden. Een gemeende interesse in elkaars situatie.”

Het theater als verrassende winnaar

Hugo ter Avest stelde in #cultureforbreakfast14 de vraag welk van de drie bedrijven je het meest kansrijk acht. “Het is lastig om daar een eenduidig antwoord op te geven, omdat we afhankelijk zijn van zoveel factoren waar we geen invloed op hebben. Ik heb alle vertrouwen in ons publiek: We hebben bijna geen afmeldingen van cursisten die digitaal les krijgen, het theaterpubliek dat tevreden is met een voucher regeling of het verplaatsen van een voorstelling. Maar gaat het publiek straks ook meebewegen? Wisten we dat we 1 september volledig kunnen draaien, dan kun je je plaatje en bedrijfsvoering daar op aanpassen. Maar als mensen in september zich niet meer inschrijven voor cursussen of voorstellingen, als museumbezoekers wegblijven en als we niet kunnen draaien in het theater, dan gaan we diep in de rode cijfers eindigen. Dan zal ook de gemeente de vraag stellen ‘Hoe lang gaan we dit volhouden?’ Dat is geen rooskleurig vooruitzicht.”

“We creëren een omgeving waarin we op een nog niet bestaande wijze met partners gaan samenwerken.”

Triple helix samenwerking

Toch denkt Cees dat het meest kansrijke van de drie merken het theater is: “Het was niet gepland maar toch een geluk bij deze crisis. We zijn de trekkenwand (een theatertechnische hijsinstallatie – voor het verplaatsen van vrijhangende lasten boven personen) aan het vervangen, dat is een hele operatie. We zouden dus sowieso pas in oktober starten. Het is ook het meest kansrijk omdat we tegelijk gaan innoveren. We creëren een omgeving waarin we op een nog niet bestaande wijze met partners gaan samenwerken. Deze samenwerking gaat ons theater tot een theater plus maken, en daar hebben we echt hoge verwachtingen van. Dat concept gaan we hopelijk begin juni lanceren.”

Wynton Marsalis

Cees had Henri Swinkels willen nomineren. Hij was gedeputeerde van cultuur in Brabant maar is gestopt. Cultuur valt nu onder het cluster ‘Vrije tijd’. “Dat is verschrikkelijk want kunst en cultuur leeft enorm in de provincie en om dat nu onder de wel erg brede noemer vrije tijd te scharen vind ik een tekortkoming. Ik heb verder zoveel interessante mensen mogen ontmoeten dat als ik echt zou mogen kiezen mijn keuze niet voor de hand liggend is. Van origine ben ik muziekdocent en ik heb me altijd laten inspireren door Wynton Marsalis. Hij is een begenadigd jazztrompetist en educator. Het is natuurlijk onmogelijk, maar ik zou zo graag met die man een wijntje willen drinken en praten over wat hem drijft.”

Open op de Dag van het Kasteel

Binnen de richtlijnen die er zijn worden de cursussen die weer mogen opgestart en wordt het museum geopend. Zonder tijdslot. “We kunnen een kleine 100 bezoekers huisvesten. In aanloop naar 8 november, als ‘Koele Wateren’ in ons museum te bezichtigen valt kan een tijdslot altijd nog. Het Markiezenhof is een stadspaleis met prachtige tuinen waar heerlijk gewandeld kan worden. Op het museumcafé na, kunnen we bezoekers bijna regulier ontvangen. We gaan open op de Dag van het kasteel. Een mooie dag om een re-start te maken.”

Wees welkom

Waar Cees benieuwd naar is of de bezoeker ook daadwerkelijk komt 1 juni. “Ik heb het onderzoek van Hendrick Beerda gelezen over het effect van de coronacrisis op bezoekbereidheid van musea. Zullen de mensen na zo’n lange tijd onthouding meteen op 1 juni op de stoep staan, of kijken ze toch eerst de kat uit de boom? Ik zou zeggen: kom vooral, je wordt met alle egards ontvangen.”

Dit interview is onderdeel van de Branddoctors Culture for Breakfast serie.
Geschreven door Lisette van Elst, gepubliceerd op 21 mei 2020.