Culture for Breakfast:
Inclusiviteit, Publiek en Museologie

Het 21^e cultuurontbijt nuttigen we met Dyonna Benett, Erfgoedprofessional – Inclusiviteit, Publiek en Museologie. Dyonna maakt zich hard voor een andere blik op erfgoed en betrekt nadrukkelijk het Caraïbische deel van het Nederlands Koninkrijk in haar praktijk. De coronacrisis slaat daar ongelofelijk hard om zich heen en het wegvallen van mobiliteit en toerisme heeft een grote impact. Bovendien zet Dyonna zich in voor inclusiviteit en multiperspectiviteit in de culturele sector.

Inclusiviteit bij culturele instellingen

Het begint een buzzword te worden in cultuurland. Tentoonstellingen, presentaties en organisaties: Alles moet en is inclusief. Maar is dat wel zo? ”We hebben binnen de cultuursector nog een lange weg te gaan. Ik wil nog geen complimenten geven aan een specifieke culturele instelling omdat er binnen het beleid van meerdere culturele instellingen nog enorm veel moet gebeuren. Vooral op HR gebied. Diversiteit en inclusie is nog geen verankerd en volwaardig onderdeel van de museumpraktijk op het gebied van publiek, personeel, partners en programmering. Daarnaast wordt het werk van professionals met een specialisatie als inclusiviteit of diversiteit zwaar onderschat. Inclusie is een individuele keuze en het is soms een dagelijkse strijd die gevoerd moet worden.

Diversiteit en inclusie is nog geen verankerd en volwaardig onderdeel van de museumpraktijk op het gebied van publiek, personeel, partners en programmering.

Op veel plekken proberen we nog steeds gehoord te worden, moeten we onszelf en het belang van diversiteit en inclusiviteit verdedigen, krijgen we te maken met bias, terughoudendheid en opmerkingen als ‘hier hebben we momenteel geen tijd of budget voor’. Het is soms echt een worsteling om het dominante narratief inclusiever, genuanceerder en diverser te maken en om vanuit daar ervoor te zorgen dat er meer begrip en empathie wordt opgebracht. Het is uitdagend werk en kan enorm frustrerend en vermoeiend zijn. In sommige gevallen raken mensen zelfs overspannen hierdoor. Maar door de enorme liefde voor ons vak en doorzettingsvermogen om een verschil te maken gaan we door. Met de hoop een culture sector te kunnen vormen waarin ongehoorde leden van de samenleving de ruimte krijgen om hun stem te laten horen en zich geaccepteerd, gerespecteerd en gerepresenteerd zullen voelen.”

Musea Bekennen Kleur

Inclusiviteit staat dus hoog op de culturele agenda, maar toen was er opeens de de lock down. “Ik moet zeggen dat we in het begin van de corona crisis inderdaad bezorgd waren dat inclusiviteit binnen de culturele sector op een lange baan geschoven zou worden, maar The Black Lives Matter demonstraties hebben ervoor gezorgd dat er op veel plekken juist een versnelling is gekomen. Voor de professionals binnen de culturele sector die zich inzetten voor inclusiviteit en het bestrijden van institutioneel racisme tijdens de corona crisis, waren de demonstraties zelfs een kleine ‘blessing in disguise’. Maar, we zijn er nog niet. Ik juich momenteel eerder initiatieven toe. Want er gebeuren wel steeds meer mooie dingen vanuit culturele instellingen die de relevantie van inclusiviteit en diversiteit wél inzien. Kijk naar het samenwerkingsprogramma Musea Bekennen Kleur met als focus de zelfreflectie –kritiek en kennisuitwisseling binnen de organisaties van samenwerkingspartners. Of de meest recente benoeming van Charl Landvreugd als Hoofd Onderzoek & Curatorial Practice bij het Stedelijk Museum. En Valika Smeulders als Hoofd Geschiedenis bij het Rijksmuseum, maar ook tentoonstellingen als HIER. Zwart in Rembrandts tijd in het Rembrandthuis, met Stephanie Arcangel als gastconservator, de tentoonstelling Tell me Your story door gastcurator Rob Perrée in Kunsthalkade Amersfoort. En de onlangs geopende groepstentoonstelling Say it Loud in het Bonnefanten museum. Ik juich organisaties toe die durven én durven aan te geven dat ze het niet alleen kunnen, en daardoor ook toereiken naar grass roots organisaties en de samenwerking aangaan.

“Om als culturele instelling echt geloofwaardig over te komen vind ik dat er binnen de organisaties op vitale posities, plaats gemaakt moet worden voor professionals met een meer inclusieve en diverse achtergrond.

Organisaties die ervoor uitkomen dat ze het momenteel niet op de juiste manier aanpakken en om hulp vragen en actie ondernemen. En om als culturele instelling echt geloofwaardig over te komen vind ik dat er binnen de organisaties op vitale posities, plaats gemaakt moet worden voor professionals met een meer inclusieve en diverse achtergrond. Het gaat dan nu ook om dat ook écht te durven. Willen de culturele instellingen écht meer inclusiviteit en diversiteit en dan ook echt geloofwaardig overkomen? Dan zou plaatsmaken nu een geloofwaardige stap zijn.

Black Lives Matter

Het buitensporige politiegeweld tegen George Floyd heeft eind mei voor een versnelling gezorgd in het afstand nemen van racisme. Onder druk van initiatieven als Black Lives Matter hebben bedrijven niet alleen hun merkcommunicatie herzien, maar zijn ze soms ook een stap verder gegaan door niet meer te adverteren rond intolerante tv-programma’s of sociale platformen. Er werden meerdere producten van een andere naam voorzien of uit het assortiment gehaald. Ook de cultuursector liet collectief weten tegen racisme en voor inclusiviteit te zijn.
“Het heeft natuurlijk veel te lang geduurd voordat bedrijven en culturele organisaties deze herzieningen doorvoeren in hun beleid. George Floyd was niet de eerste zwarte persoon die door politiegeweld om het leven is gekomen en Black Lives Matter is niet het eerste initiatief die de onrechtvaardigheden, racisme en geweld naar zwarte mensen aankaart. Door middel van educatie, campagnes en demonstraties roepen BIPOC (Black, Indigenous and People of Colour) al tientallen jaren voor verandering. Daar werd weinig naar geluisterd en/of organisaties ‘durfden’ de stap nog niet te nemen. Veel bedrijven waren bang om hun klandizie te verliezen, totdat het duidelijk werd hoeveel mensen er wel niet de straat op gingen om te demonstreren.”

Wat we nu zien gebeuren is dat we in een globale opstand tegen anti-zwart racisme en witte suprematie zitten.De discussie wordt nu meer dan ooit gevoerd en racisme is nu zichtbaarder dan ooit omdat het steeds vaker wordt gefilmd en op social media geplaatst. “Het kan niet meer ontkend worden. Toen ik de statements van bepaalde organisaties zag dacht ik ook waarom nu pas? Maar er wordt nu meer druk uitgeoefend door het maatschappelijk debat die in een stroomversnelling is gekomen en ook de cultuursector bevindt zich op een kantelpunt. Het is steeds vaker niet meer uit te leggen waarom je als organisatie niet divers of inclusief bent. Maar alleen een statement maken daarmee los je het probleem niet op. Om echt geloofwaardig over te komen moet de cultuursector overgaan tot actie.”

Handvatten op het gebied van inclusiviteit

Eelco van der Lingen wilde graag jouw verhaal over en visie op inclusiviteit horen, maar naar wie uit de culturele sector ben jij benieuwd en waarom?
”Ik ben benieuwd naar het werk van Martin van Engel en hoe hij probeert door te gaan in deze moeilijke tijden. Martin is lid van de Amsterdamse Kunstraad, lid van de Nationale Unesco Commissie en Programmamanager bij het Van Gogh Museum, waar hij het museum relevant maakt voor Amsterdamse jongvolwassenen met een migratieachtergrond. Daarnaast is hij expert op het gebied van stedelijke jongerencultuur, participatie en culturele diversiteit. Het Van Gogh museum maakt mede door zijn inzet een prachtige ontwikkeling door op het gebied van inclusiviteit. Onlangs heeft het Van Gogh bijvoorbeeld een tweede samenwerking en collectie gelanceerd met het Amsterdamse modelabel Daily Paper. Daily Paper x Van Gogh Museum. Ik ben benieuwd wat voor handvatten hij kan meegeven aan culturele instellingen die nog steeds zoekende zijn op het gebied van inclusiviteit en diversiteit. Vooral nu in corona tijd.

Tweede golf

We zitten inmiddels in de tweede corona golf. De cultuursector houdt zijn hart vast voor een tweede lockdown. Want wat als de nieuwe regels leiden tot (her)sluiting? Wat vind je wat je culturele collega’s moeten behouden en hoe kunnen we leren van de afgelopen 7 maanden?
“Wat ik echt bewonderingswaardig vind zijn de mensen die ondanks de steeds veranderende regels doorgaan om maar een dosis van cultuur te kunnen aanbieden. Dat vind ik echt prachtig. Zo zie je maar hoe diep de passie voor de culturele sector is.

“Nederland biedt de culturele sector verschillende tegemoetkomingen, maar de eilanden hebben het zwaarder te verduren.”

In de periode toen we in quarantaine zaten werd er juist meer gehunkerd naar boeken, schilderijen, muziek, films noem maar op. Het kunst en cultuur aanbod was als een troost. Het is wel verschrikkelijk moeilijk om het hoofd boven water te houden. Met name voor freelancers en ondernemers, die 72% van de culturele sector uitmaken, is dit een onzekere tijd. En dan heb ik het niet alleen over de culturele sector in Nederland, maar ook het Caraïbische deel van het Nederlands Koninkrijk. Nederland biedt de culturele sector verschillende tegemoetkomingen, maar de eilanden hebben het zwaarder te verduren.  Ik heb familie en een waardevol netwerk op de eilanden en wat ik van de mensen hoor is echt hartbrekend. Veel subsidies zijn stopgezet, veel culturele instellingen zijn al gesloten, het personeel zit thuis en de vooruitzichten zijn niet best. Ik houd mijn hart vast voor de eilanden en probeer waar ik kan met verschillende initiatieven te helpen.”

“Daarnaast is de werkdruk in Nederland alleen maar toegenomen en hebben we grote mentale aanpassingen moeten doen. We hebben het over Covid-19, miljoenenverliezen, burn-outs, Black Lives Matter, het is een hectische tijd. Nederland zou zelfs afstevenen op een collectieve burn-out. Het lijkt me belangrijk om ook vaker stil te staan bij ons mentale welzijn en hoe we onszelf en elkaar staande kunnen houden.”

“En natuurlijk proberen door te gaan met het zoeken naar manieren om als sector te kunnen overleven en te blijven floreren. Het zou natuurlijk verschrikkelijk zijn als de instellingen weer per direct zouden moeten sluiten. Het is moeilijk om niet ontmoedigd te raken, maar het is belangrijk om waar het nog kan door te gaan. Opdat we alsnog een cultuurdosis binnen kunnen krijgen. Niet alleen voor de economie, maar ook voor onszelf, als mens. Want waar zouden we zijn zonder kunst en cultuur in de samenleving?”

Dit interview is onderdeel van de Branddoctors Culture for Breakfast serie.
Geschreven door Lisette van Elst, gepubliceerd op 7 oktober 2020.