Culture for Breakfast:
museum De Pont

Ruimte voor kunst. Dat is museum De Pont in Tilburg. Toepasselijk genoeg: nummer 013 van onze rubriek Culture for Breakfast. We ontbijten met Martijn van Nieuwenhuyzen, sinds augustus 2019 directeur en hoofdconservator van het museum. De Pont is de voormalige wolspinnerij in Tilburg. De oude fabriek met grote, lichte zaal en intieme ‘wolhokken’ vormt een mooie omgeving voor veel kunstwerken. Een museum waar de ruimte uniek is aan de beleving van het museum. Met de corona crisis komt “ruimte voor kunst” in een ander daglicht te staan. We spreken Martijn over de positie van individuele kunstenaars, solidaire initiatieven en de koers die museum De Pont sinds de oprichting heeft gevolgd.

Reflection for breakfast

Hoewel het een paar dagen onduidelijk bleef of musea wellicht nog maximaal 100 mensen verspreid over de dag konden ontvangen, heeft museum De Pont op 12 maart gekozen voor duidelijkheid. En vanaf die dag de deuren resoluut dicht gedaan. “Dat was voor iedereen wel even slikken. De volgende dag waren we online met een activiteit die echt bij ons past: een dagelijkse, verdiepende post op social media van één werk uit de collectie: beeld en tekst. Dus niet met een filmcameraatje door het museum rondlopen en via Facebook live aan alles even vluchtig aandacht besteden, maar juist dieper graven en dat consequent elke dag weer meteen om 8 uur ‘s ochtends. Een moment van artistieke reflectie om de dag mee te beginnen.”

Hedendaagse interpretatie

“Vaak blijken de kunstwerken in de context van de pandemie op een heel actuele manier te interpreteren, zonder dat dat geforceerd aanvoelt. Bijvoorbeeld ‘Catherine’s Room’ van Bill Viola, een kleurenvideo op vijf LCD panelen die een blik bieden in de kamer van een vrouw alleen die van ‘s morgens tot ‘s avonds een reeks dagelijkse rituelen uitvoert. Dat werd voor het publiek ineens een heel actueel werk in het kader van de lockdown. De Pont online is enorm aangeslagen, we krijgen nog steeds veel betrokken reacties en onze volgers nemen dagelijks in aantal toe. Mensen herkennen kennelijk dat we iets doen dat bij onze identiteit past. Een bezoek aan De Pont wordt doorgaans ervaren als een exercitie in écht naar kunst kijken. Je krijgt bij ons de tijd en ruimte om je geconcentreerd met het kunstwerk te verstaan.”

“Een bezoek aan De Pont wordt doorgaans ervaren als een exercitie in écht naar kunst kijken.”

Gefaseerde heropening

“Vanaf 12 maart werkt iedereen van huis uit en zijn we individueel af en toe op het museum. Van de kleine kernstaf ben ik er het meest. Iedereen heeft zijn handen vol. We hebben het hele programma omgegooid en we zoomen, skypen, mailen, whatsappen met ‘Gott und die Welt’ om alles in goede banen te leiden en ons voor te bereiden op de gefaseerde heropening.

Sinds woensdag (6 mei) weet Martijn dat dit vanaf 1 juni zal zijn. “Dan mogen we weer open aan de hand van een protocol waar we nu alleen nog in concept over beschikken. Het gaat om de standaard hygiëne maatregelen, e-ticketing, 1,5 meter norm, routing, geen groepsrondleidingen, etc.

Onder de titel ‘De Route Wordt Opnieuw Berekend’, een ‘tongue in cheek’ verwijzing naar de stem van de navigatie in de auto na een onverwachte afslag, hebben we een nieuwe collectiepresentatie opgezet die we vanaf 1 juni gaan uitrollen. Met de titel laten we zien dat we in een ongewisse periode beland zijn die vast nog lange tijd zal aanhouden.”

Veerkracht

“Uit de titel ‘De Route Wordt Opnieuw Berekend’ spreekt ook veerkracht en iets van: we laten ons niet kisten. Het leek ons zinvol om juist in deze tijd het publiek te herenigen met de werken waar ze de afgelopen weken online zo gepassioneerd op hebben gereageerd. We vonden dat het publiek dit verdiend had en dat dit de manier is om het museum langzaam weer open te stellen. De zalen zullen de komende maanden onder de ogen van de bezoeker heringericht worden met bekende werken maar ook met nieuwe aanwinsten. In september maken we een tentoonstelling met de in Tilburg en Amsterdam opgeleide kunstenaar Melvin Moti. Zijn werk gaat onder andere over wat isolatie en afzondering met de menselijke psyche doen. De afgelopen weken hebben we hard gewerkt aan de tentoonstellingsplannen, het affiche en het persbericht dat we gisteren konden uitsturen.”

“Het leek ons zinvol om juist in deze tijd het publiek te herenigen met de werken waar ze de afgelopen weken zo gepassioneerd op hebben gereageerd.”

“Voor de interne communicatie heeft De Pont sinds de tweede week van sluiting een wekelijkse digitale Nieuwsbrief waarin het personeel in al zijn geledingen in tekst en beeld laat weten hoe het hen vergaat in deze vooral in Brabant in de eerste weken best wel angstige tijd. Dat werkt enorm goed. Zo blijven we van elkaar op de hoogte, praten we elkaar moed in, geven we lees- kijk- en kooktips en komt er van alles boven wat we niet van elkaar wisten. Ik heb ook random personeelsleden gebeld in de eerste weken van lockdown om te horen hoe het ging. Iedereen leek zich manmoedig door deze vreemde tijd heen te slaan. De laatste weken werd de hunkering om weer in het museum aan het werk te zijn bijna tastbaar.”

De ruimte

De Pont is geen museum waar je eerst voor de ticket office een kwartier in de rij moet staan om je vervolgens op zaal door een mensenmassa heen te worstelen. In de voormalige textielfabriek is er veel fysieke ruimte en kun je heerlijk ronddwalen zonder elkaar voor de voeten te lopen. “Dat idee staat in onze communicatie centraal zeker nu we over een paar weken weer open mogen. Het is belangrijk dat je als bezoeker weet dat je bij ons heel veel ruimte hebt. Het publieke gedeelte beslaat 7000 vierkante meter. Het is heel makkelijk om afstand te houden. We hoeven het eigenlijk bijna niet uit te leggen. We lezen het op sociale media: mensen zeggen ‘het lijkt wel of De Pont voor dit moment gemaakt is.’”

“In de voormalige textielfabriek is er veel fysieke ruimte en kun je heerlijk ronddwalen zonder elkaar voor de voeten te lopen”

Internationale roem

We vragen we Martijn naar zijn grootste zorgen. “De bedrijfscontinuïteit was natuurlijk de eerste zorg. Door de overheidsmaatregelen en de actie van de Nederlandse Museumvereniging om twee maanden Museumjaarkaartopbrengsten vooruit te betalen, is daar nu enige stabiliteit. Dankzij onze interne communicatie is de sfeer onder het personeel relatief goed. Iedereen heeft z’n ups-and-downs en iedereen zit er anders in, maar door de bank genomen zijn we vrolijker dan ik had verwacht, zeker nu er na woensdag weer perspectief is.”

“Hoe blijft die fantastische infrastructuur overeind waar Nederland, zeker in de internationale museumwereld, beroemd om is?”

“Al ziet het plaatje voor de kunstinstellingen landelijk genomen er natuurlijk helemaal niet goed uit. Daar maak ik me nog het meeste zorgen. Hoe blijft die fantastische infrastructuur overeind waar Nederland, zeker in de internationale museumwereld, beroemd om is? Over de positie van de individuele kunstenaar kan ik echt wakker liggen. Mijn vriendenkring bestaat voor een groot deel uit kunstenaars en ik zie hoe mensen zelfs binnen een week na de lockdown in de gevarenzone zijn beland: opdrachten gaan niet door, kopers houden hun hand op de knip. Niemand heeft een buffer om de klappen op te vangen. Alles hangt al jaren van touwtjes aan elkaar.”

Solidariteit

In barre tijden ontstaan ook juist mooie initiatieven. Een bijzonder initiatief vindt Martijn het vlaggenproject ‘Four Flags’ van twee jonge Amsterdamse kunsthistorici, Nick Terra en Julia Mulié. “Zij produceren de komende tijd 30 vlaggen met 30 kunstenaars die ze via Instagram in een kleine editie verkopen en waarvan de inkomsten geheel aan de kunstenaars ten goede komen.”

“Met Galerie Tegenboschvanvreden zat ik een paar weken geleden aan de telefoon om de huidige situatie te bespreken en naar aanleiding van dat gesprek zijn zij verder gaan denken en hebben ze het initiatief UNLOCKED/RECONNECTED opgestart waar iedere Nederlandse beeldende kunstinstelling zich bij kan aansluiten. Als de deelnemende instelling weer opengaat hangt deze in het entreegebied een kunstwerk dat verwijst naar de betekenis van ‘huis’ en ‘thuis’. Dat wordt een tentoonstelling die zich de komende maanden over heel Nederland zal verspreiden. Dat zijn initiatieven die het begrip solidariteit nieuw leven inblazen.”

Veel ruimte

Straks, als de deuren weer open mogen, gaat museum De Pont door op de koers die het museum vanaf zijn oprichting heeft gevolgd. “De koers waarmee wij ons onderscheiden van wat je misschien de ‘spektakelcultuur’ zou kunnen noemen. Bij ons staat de kunstenaar centraal van wie je het werk in alle rust en met veel ruimte om je heen kunt beleven in het prachtige fabrieksgebouw en in de kortgeleden geopende Nieuwe Vleugel. Een tripje naar De Pont is voor velen een verademing, ook door het prettige café en de lommerrijke tuin. Dat beeld zullen we nog meer uitdragen, want dat is wat De Pont al jaren is. Natuurlijk zal het bezoek in het begin minder talrijk zijn, ook omdat we de toegang vanaf de eerste week weer langzaam gaan opbouwen. Vaste looproutes en eenrichtingsverkeer zullen daarbij niet nodig zijn omdat het fabrieksgebouw zo breed is opgezet.”

Support your local museum

We vragen onze gasten van Culture for Breakfast altijd of zij een brandende vraag aan het Nederlandse publiek hebben. Martijn maakt er een oproep van. “Ik zou willen vragen of het publiek zijn lokale kunstinstellingen zou willen ondersteunen op welke manier dan ook. Door politici op het belang van de kunst voor het welbevinden van de individuele bezoeker te wijzen en op het culturele en economische belang van de kunstinstellingen voor de stad of regio. Wat zou Amsterdam zijn zonder het Stedelijk Museum en het Concertgebouw en Tilburg zonder 013 en De Pont? Kaal en onaantrekkelijk.” Martijn is benieuwd naar Eelco van der Lingen, directeur van het Mondriaan Fonds. Het Fonds dat individuele kunstenaars en presentatieplekken op veel verschillende manieren ondersteunt. Hij heeft in het verleden, toen hij nog bij het Stedelijk Museum Amsterdam werkte, op verschillende manieren met het Fonds te maken gehad. “Welke extra instrumenten ontwikkelt Van der Lingen momenteel om met name individuele kunstenaars in deze onzekere tijd te ondersteunen?” We gaan hem benaderen!

Dit interview is onderdeel van de Branddoctors Culture for Breakfast serie.
Geschreven door Emilie Admiraal, gepubliceerd op 8 mei 2020.