Culture for Breakfast:
ZIMIHC

Vandaag hebben we een interessant en verrassend ontbijt met Appie Alferink, directeur van ZIMIHC (spreek uit Zimmik) in Utrecht, genomineerd door Rosa van Museum Catherijneconvent. ZIMIHC heeft 3 theaters en een projectbureau, en biedt als organisatie amateurkunstenaars de ruimte om te exposeren, te repeteren en op te treden. Ook ondersteunen ze hen bij onder andere techniek, publiciteit en kaartverkoop. Zodat kunstenaars kunnen doen wat ze willen doen. In coronatijd is dat natuurlijk anders. Appie geeft zijn visie op het maatschappelijke en economische belang van cultuur, bezuinigingen en inclusie in de culturele sector.

Zat Ik Maar In Hoog Catharijne

ZIMIHC is een afkorting van Zat Ik Maar In Hoog Catharijne. De naam van de organisatie is ontleend aan de band waar ZIMIHC-directeur Appie Alferink in speelt. Zij maken Nederlandstalige poëzie op popmuziek en hadden 38 jaar geleden nog geen naam. Toen ze tijdens een regenachtig optreden voor de ingang van het overdekte winkelcentrum Hoog Catharijne om een bandnaam werd gevraagd, is ZIMIHC ontstaan.

Drie theaters en een theater zonder gebouw

ZIMIHC geeft vorm aan de behoefte van amateurkunstenaars om plekken te hebben om te repeteren en op te treden. Vanuit drie locaties in de stad Utrecht (Zuilen, Wittevrouwen en Overvecht) biedt ZIMIHC een gevarieerd podium aan amateurkunstenaars uit de stad en de regio. Professionele theaterzalen en technici bieden ruimte aan voorstellingen, optredens of voordrachten van kunstenaars. Ook zijn er verschillende ruimtes te huur voor optredens, repetities, exposities en vergaderingen. ZIMIHC heeft een groot sociaal hart. “Wij willen dat kunst toegankelijk is voor iedereen, en we bedoelen dan iedereen. Voor rijk en arm, kwetsbaren, over sociale klassen heen.”

Crisis maakt lean en mean

ZIMIHC is ongesubsidieerd begonnen en bestaat al 30 jaar. Sinds eind jaren ’90 is de gemeente en de provincie ZIMIHC gaan ondersteunen. “Met de economische crisis zijn we destijds met een half miljoen bezuinigd. We openden net onze kroonjuweel, het theater in Zuilen. Toen Koningin Maxima het lint doorknipte zei de provincie ‘we stoppen er mee’. Het water stond ons toen aan de lippen, maar we kozen er voor om niet failliet te gaan. We dachten, wacht even, we hebben nu zo veel bereikt, dit kunnen we niet laten gebeuren.”

“Toen Koningin Maxima het lint doorknipte zei de provincie ‘we stoppen er mee’. Het water stond ons toen aan de lippen, maar we kozen er voor om niet failliet te gaan.”

“Het ging juist heel goed met ons toen, maar waren door ons organisatiemodel erg log. We hadden voor iedere kunstdiscipline een consulent in dienst; een voor beeldende kunst, voor theater, dans, popmuziek, akoestische muziek en schrijven. Niemand hoefde ook maar een cent te betalen voor die adviezen. Dan belde je ons en vroeg je iets, maar moest je er vervolgens eeuwig op wachten. Daar moesten we iets aan doen. Door de bezuinigingen was het noodzakelijk om hard in te grijpen. Uiteindelijk zijn we door de strakke reorganisatie veel meer lean en mean geworden. Daarom komen we nu niet direct in de gevaren zone.

Schaduwkant

Toch zit er een schaduwkant aan. “We hebben hele kleine teams en hebben een flexibele schil aan ZZP’ers, waarvan de meesten werken in de techniek voor de theaters. Nu de theaters gesloten zijn hebben ze geen opdrachten. Maar waar we opdrachten hebben, krijgen ze die ook. We hebben gelukkig nog een paar meerjarige projecten, waar onze ZZP’ers op kunnen werken.”

Leading voices

Een van die projecten is een nieuw Europees koormuziek festival in Utrecht in 2022, genaamd Leading Voices, dat onderdeel wordt van het Utrecht Zingt programma, dat tegelijkertijd plaatsvindt. Als dat tegen die tijd allemaal weer kan tenminste. ZIMIHC organiseert het internationale evenement met de Europese koorfederatie European Choral Association-Europa Cantat. Waarmee internationale zangers, componisten en dirigenten naar Utrecht worden gehaald. Deelnemers worden uitgedaagd om nieuwe manieren te ontdekken om koormuziek te verrijken, ontwikkelen en versterken. Met als doel de koormuziek relevant te laten zijn en blijven vanuit artistiek en maatschappelijk oogpunt.

“Met groot succes stond Utrecht in 2009 negen dagen lang in het teken van samen zingen. De eerste editie van Leading Voices is in Nederland, omdat wij in Europa heel innovatief blijken te zijn.”

“Zelf was ik niet zo van de koren toen we hier aan begonnen. Maar ik heb het leren waarderen op het Europa Cantat Festival in Utrecht, het eerste internationale festival voor koormuziek in de stad. Met groot succes stond Utrecht in 2009 negen dagen lang in het teken van samen zingen. De eerste editie van Leading Voices is in Nederland, omdat wij in Europa heel innovatief blijken te zijn. Domein overstijgend, of discipline overstijgend, doordat we zowel verschillende kunstdisciplines als maatschappelijke domeinen met elkaar verbinden. We integreren bijvoorbeeld beeldende kunst, film en theater bij de concerten en uitvoeringen. En we benaderen kunst vanuit het bredere perspectief van welzijn, gezondheid en economie. Het festival gaat zich bewegen op wat de maatschappij vraagt. Ik denk wel dat de coronacrisis een plek gaat krijgen op het festival in 2022.”

Geen digitale USP

Wie weet ziet het er tegen die tijd allemaal anders uit, de digitale ontwikkelingen gaan immers razend snel. Toch is digitaal voor ZIMIHC niet de oplossing. “We zijn er voor de amateur kunstsector. Het is beperkt interessant om veel moeite te steken in opnemen en broadcasten voor amateurkunstenaars. Die hebben een eigen achterban. Wel willen ze digitaal repeteren, maar daar zijn wij niet actief in.”

“Als organisatie komen we sinds het uitbreken van de crisis iedere maandag digitaal bij elkaar om 9 uur. We bespreken ons werk en vragen ons om te voorkomen dat we alleen maar adhoc beslissingen nemen steeds af: wat is onze USP. Dat zijn onze panden en projecten, en dat is niet te vervangen door digitaal. We zijn al heel snel behoefte onderzoek gaan doen onder onze doelgroep. Wat kunnen we voor jullie betekenen? Waar men behoefte aan heeft, is fysiek bij elkaar komen. Daarom zijn we enorm blij dat de maatregelen voor cultuur en kunst sinds 6 mei ook zijn opgerekt.”

De Sport- en Cultuurtas

“In Zuilen, Overvecht en Witte Vrouwen, hebben wij een sterke relatie met onderwijs. Daar is de sport- en cultuurtas uitgekomen. Voor thuisonderwijs zijn een eigen plek en laptops nodig, maar in sommige wijken in Utrecht is dat niet vanzelfsprekend. Bovendien hebben de kinderen juist behoefte aan fysiek. Daarom hebben we de tas gemaakt voor kinderen tussen de 8 en de 12 jaar, met instrumentjes, sportballen, kleurmateriaal, waar je mee kunt creëren. Dat is een succes, we hebben duizenden aanvragen, maar willen echt weten dat de tassen achter de juiste deur terecht komen. De hele distributie wordt gedaan door vrijwilligers.”

Buiten

“We gaan weer beginnen met dansactiviteiten voor kinderen. Voordat het op slot ging heette het project ‘you make and move.’ We beginnen buiten. Ondanks dat we goed werk doen, zit er geen verdienmodel achter. Inkomsten genereren we normaal uit reserveringen van repetitieruimtes en daarnaast is er zakelijke verhuur: conferenties en congressen. 15% van de inkomsten komen uit projecten en opdrachten, de rest uit zakelijke en niet-zakelijke verhuur.”

“Twee van de drie theaters zijn groot, die kunnen we heel makkelijk inrichten op 1,5 meter. Dan kunnen er geen 200 mensen meer in, maar 50. Dat kun je dus ook drie keer op een dag doen. We hebben ook een aantal ideeën voor activiteiten in de buitenruimtes en de parken in de stad. Bijvoorbeeld Lazy Sunday afternoons, waarbij je zelf je eten en drinken mee neemt en wij zorgen voor muziek. Dat kan met de inachtneming van de regels, op het moment dat je weer een beetje publiek mag genereren. Ook komt er natuurlijk een zomervakantie waarin heel Nederland thuis is. En in die wijken al helemaal. Voor kinderen en jongeren zullen we toch wel veel activiteiten gaan organiseren waar ze kunnen meedoen aan kunst.

Hoe essentieel kunst is

“Toen wij in 2011 het theater in Zuilen gingen bouwen, werd het gezien als een achterstandswijk. Door het theater werd de wijk werd aantrekkelijker om te wonen. We kwamen daar vaak en vlak voordat we echt open gingen, stonden er een paar huizen te koop. Ik zei, noteer eens wat de huizen nu doen, en over twee jaar doen we het weer. Wat bleek, in 2013 was de huizenprijs een halve ton gestegen. Hoe meer kunst en cultuur, hoe aantrekkelijker om te gaan wonen. Nadeel is wel, door een wijk aantrekkelijker te maken, anderen het weer niet kunnen betalen.”

“Elke keer als er iets hartverwarmends is, komt het uit de creatieve hoek. Je ziet zo veel met muziek en poëzie. Het geeft troost. Kunst is domein overstijgend.”

“Wat wij zien in deze tijden van corona is hoe essentieel kunst is. Elke keer als er iets hartverwarmends is, komt het uit de creatieve hoek. Je ziet zo veel met muziek en poëzie. Het geeft troost. Kunst is domein overstijgend. De bijvangst is groter dan de hoofdvangst. Het gaat over zo veel meer, over gezondheid, vestigingsklimaat, toerisme en economie. In de Halbe Zeilstra periode moesten we ons permanent legitimeren, je was al gauw subsidievreter. Daar is wel een kentering in gekomen, nu de kunst en cultuursector als geheel in gevaar is. Als de sector instort hebben we echt een drama. Wat ik heel erg belangrijk zou vinden, is dat kunst niet meer geïsoleerd gesubsidieerd hoeft te zijn, maar dat het wordt gezien als verantwoordelijkheid van alle domeinen en ministeries.

Een spiegel voorhouden

ZIMIHC heeft zich aangesloten bij PACT Utrecht, een netwerk van Utrechtse cultuurmakers. Het netwerk zoekt met elkaar en binnen de eigen organisaties naar manieren om diverser en inclusiever te worden. “Organisaties in de culturele sector lijken te veel op elkaar. Dat kan niet meer in deze tijd. Maar hoe gaan we dat aanpakken? Niet door erover te praten. Je hebt een critical friend nodig die je een spiegel voorhoudt, anders denk je dat je er al bent. Je betaalt als organisatie voor die critical friend, die je kritische vragen stelt over je diversiteit en inclusiviteit.”

“We weten dat 40% van de mensen amateurkunst maakt, en wij zaten in 1995 in Wittevrouwen. Als we meer mensen willen bereiken dan de mensen die we altijd al bereiken, moeten we naar de wijken met alle etnische achtergronden. Daarom zijn we er bevlogen ingegaan. In Zuilen zijn we begonnen met Marokkaanse voorstellingen, en kregen de vraag of we die, en die, en die voorstelling hier heen wilden halen. Maar als je dan de hele Marokkaanse gemeenschap binnen hebt, is weer de vraag, ben je dan divers? Dat zijn hele kritische vragen.”

“Een Kensington fan gaat ook niet naar Frans Bauer. Maar toch wil je dat het verbindt.”

“We hebben ook een festival georganiseerd met een gemixte programmering. Met Hindoestaans, Bollywood en 100% Nederlandse muziek. Ik heb nog nooit zo’n rare stroom van publiek gezien. Het mengde niet. Ze gingen ook meteen naar huis na de optredens. Dan vraag je je af, moet je alles wel mengen? Want alles is een niche. Een Kensington fan gaat ook niet naar Frans Bauer. Maar toch wil je dat het verbindt. Van kunst kan iedereen zeggen, ‘oh, dat is mooi’. Het gaat polarisatie tegen. Dat gaat niet over etniciteit, maar over arm, rijk, sociale klassen en opleidingsniveau.”

Net als ZIMIHC is museum Catherijneconvent ook lid van het PACT netwerk. Appie is benieuwd naar hoe het gaat met PACT Utrecht, en nomineert hen voor de volgende #cultureforbreakfast. “Ik ben benieuwd of er specifieke vragen komen vanuit het netwerk die gaan over diversiteit en inclusie in coronatijd. Het gevaar bestaat dat doelgroepen die je moeilijker bereikt weer helemaal uit beeld raken in deze tijd. We waren goed op weg voordat de crisis uitbrak, hopelijk worden we niet teruggeslingerd in de tijd.” We gaan er achter aan!

Dit interview is onderdeel van de Branddoctors Culture for Breakfast serie.
Geschreven door Emilie Admiraal, gepubliceerd op 16 mei 2020.